Türk dünyasında zorlu geçen kış mevsiminin ardından doğanın baharla başlayan canlanması ve yeni bir başlangıcın simgesi olan nevruz kutlaması, binlerce yıldır kuşaktan kuşağa aktarılan renkli ritüellerle sürüyor.
Türklerde baharın gelişinin kutlanması geleneğinin, Çin kaynaklarına göre milattan öncesine dayandığı, bu kaynaklarda Hunların milattan önce 3. yüzyılda bahar aylarında şenlik düzenlediği belirtiliyor.
Nevruz ne kadar çok yardımlaşma, dayanışma ve coşkuyla kutlanırsa o yılın o kadar bolluk ve bereketle geçeceğine inanılıyor.
Başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Azerbaycan, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan, Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Doğu Türkistan gibi ülkelerde 21 Mart'ta kutlanan Nevruz Bayramı'ndaki ritüeller, bölgesel değişiklik gösterse de kuşaktan kuşağa aktarılıyor, her yıl törenlerde uygulanarak yaşatılıyor.
Yeni yıla günahlardan arınarak girmek amacıyla evlerde temizlik yapılması, yeni ve temiz kıyafetler giyilmesi, hasar gören yapıların onarılması, fidan dikimi, suya selam verilmesi, soğuk suyla yüz yıkanması, üzerine su serpilmesi, ateş yakılıp üstünden atlanması geniş coğrafyada rastlanan ortak kutlama adetleri arasında bulunuyor.
Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu "nevruz sofrası"nda toplu halde yemek yeniyor, yemekler paylaşılıyor, suyun ve yağmurun bol, üretimin bereketli olması için dua ediliyor.
Nevruzda ecdatla evladın buluşması olarak kabul edilen önemli bir ritüel de mezarlık ziyareti olarak yaşatılıyor. Bu ziyaretlerle ataların unutulmadığı ve onlara saygının sürdüğü gösterilmek isteniyor.
Baharın gelişi fakirlere, engellilere, yetim ve öksüzlere yardım edilerek, küskünler barıştırılarak da kutlanıyor.
Nevruz Bayramı kutlamalarında yumurtaların bolluk için boyanarak tokuşturulması, spor müsabakaları düzenlemesi, şarkılar söylenip, dans edilerek, şairler şiir okunması da yaygın görülen ritüeller arasında bulunuyor.
Nevruzun tarihi Ergenekon Destanı'na dayandırıldığından o gün demir de dövülerek Ergenekon'dan çıkış kutlanıyor.
Ege Üniversitesi (EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alimcan İnayet, AA muhabirine nevruzun Türk coğrafyalarında "Noruz", "Navruz", "Navrız", "Mevriz", "ulustın ulı küni" gibi isimlerle kutlandığını söyledi.
Nevruz Bayramı ve kutlamalarının, Anadolu'da sözlü kültürün, toplumsal uygulama ve ritüellerin, doğa ve evrene ilişkin bilgi ve deneyimlerin nesilden nesile aktarıldığı en uygun ortamlardan birini oluşturduğunu söyleyen İnayet, bu açıdan bakıldığında Nevruz'un nesiller arası iletişimin en güzel örneklerinden biri olduğunu belirtti.
Prof. Dr. İnayet, kutlamaların farklı dönem ve coğrafyaların kültürel unsurlarıyla zenginleşerek günümüze kadar geldiğini anlatarak, "Bize atalarımızın yaşam tarzları, inanç ve düşünce sistemleri, dünya tasavvurları, toplumsal değerleri, teknik, sanat, spor ve yetenekleri hakkında bilgi verir." dedi.
Nevruzun yeni gün, yeni yıl ve bahar bayramı olarak Türkler'de eskiden beri kutlandığına değinen İnayet, şöyle konuştu:
"Nevruz günümüzde etnik, kültürel ve politik sınırları aşmış, Adriyatik'ten Çin'e kadar olan geniş coğrafya boyunca kutlanmaktadır. Nevruzun muhtelif ülkeler, milletler ve halklar arasındaki kültürel bağları güçlendirip kardeşlik ve dostluğu pekiştirmede önemli bir güç olduğu ortadadır.
Nevruz Türk boylarını birbirine bağlayan bir kültür bağı, Türk milli kültürü ve kimliğini besleyen bir kaynaktır. Nevruz Türk dünyasının ortak değerlerinden birisidir. Nevruz, doğanın uyanışını, baharın ve yeni yılın gelişini, bereket, huzur ve barışı, dayanışma ve birlik beraberliği simgeler. Bu bayramı yaşatmak, anlamlı ve zengin içerikle gelecek kuşaklara aktarmak durumundayız."
